Otizm Spektrum Bozukluğu

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) yaşamın ilk yıllarında bulguları ortaya çıkan, sosyal ve iletişimsel alanda belirgin yetersizlikler, sınırlı, tekrarlayıcı hareketler ve dış dünyaya dair ilgi alanlarının yetersiz olduğu, nörogelişimsel bir bozukluktur.

Aralık 2016’da yayınlanan “Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireylere Yönelik Ulusal Eylem Planı (2016- 2019)” kapsamında Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü tarafından “Otizm Spektrum Bozukluğu Tarama ve Takip Programı” oluşturulmuştur. Program kapsamında aile hekimleri tarafından 18-36 Ay arasındaki çocuklar taranmakta, riskli bulunan çocuk Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Uzmanına yönlendirilmektedir.

Otizm spektrum bozukluğunun önemli belirtileri şunlardır:

✓ 12 aylık olmasına rağmen ismine tepki vermemek,

✓ 14 aya ulaştıktan sonra dahi bir objeye dikkatini vermemek,

✓ 18 aya ulaşmasına rağmen taklide dayalı oyun oynayamamak, (ce-e gibi)

✓ Göz kontağı kurmaktan kaçınmak, yalnız olmak istemek,

✓ Başkalarının duygularını anlamakta zorlanmak ve kendi duyguları hakkında konuşmak istememek,

✓ Gecikmiş konuşma ve dil becerisi,

✓ Bazı kelime veya kelime gruplarını sürekli tekrarlamak,

✓ Sorulara ilişkisiz yanıtlar vermek,

✓ Küçük değişimlerden büyük üzüntü duymak,

✓ El çırpmak, dairesel hareketlerle dönmek,

✓ Koku ve tatlara karşı beklenmeyen tepkiler göstermek.

İki ayrı alandan oluşmaktadır ve bu belirtilerin önemli bir kısmı erken çocukluk çağından itibaren başlar ve günlük hayattaki işlevleri olumsuz etkiler.

1.İletişim ve toplumsal etkileşimde yetersizlikler:

Bu alanda en sık görülen çekirdek bulgular şunlardır;

Yaşıtlarıyla etkileşimin, paylaşımın ve duygusal alışverişin kısıtlı olması,
Konuşmada gecikme,
Adı ile seslenildiğinde bakmama,
Taklide dayalı becerilerde yetersizlik,
Göz kontağının azlığı,
Hayali oyunlar kuramama, senaryolu oyun oynayamama.

2.Kısıtlı, tekrarlayıcı davranış paterni, ilgiler ve davranışlar:

Sallanma, dönme, el çırpma, el ovuşturma, parmak ucunda yürüme gibi motor stereorotipiler,
Tekrarlayıcı (ekolali, aynı kelime veya cümleyi, aynı prozodiyi defalarca söyleme) konuşmalar,
Oyuncaklarla oynamaktan ziyade onları inceleme, dizme gibi davranışlar,
Tekrarlayıcı törensel davranışlar (aynı yoldan gitmek isteme gibi),
Kısıtlı ilgi alanı,
Tat, koku, ses ve dokunsal duyarlılıklarda farklılıkların olması.

Çocuğunuzda yukarıda bahsedilen belirtiler varsa bir çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanına başvurabilirsiniz. Tanı koyulduktan sonra uzman hekim uygun görürse Sağlıklı Hayat Merkezlerimizdeki Çocuk Gelişimcilere ve Psikologlara başvurabilirsiniz.

Aşılar Otizm yapar.

Aşılar Otizm yapmaz. Yapılan çalışmalarda, özellikle suçlanan kızamık-kabakulak-kızamıkçık (MMR) aşısıyla, OSB arasında herhangi bir ilişki saptanmamış; hatta bir dönem aşılamanın durdurulmasıyla birlikte OSB vakalarında artış bildirilmiştir. Ayrıca, aşılarla OSB ilişkisini savunan yayınlar yanıltıcı olduğu için bilimsel literatürden çıkartılmıştır.

Geç kaldık, yoksa çocuğumuz Otizm olmazdı.

Erken tanı ve tedavi otizm için oldukça önemli bir konudur. Mümkün olan en erken dönemde tedaviye başlamak en doğrusudur. “Bekleyip görelim” yaklaşımı kesinlikle doğru değildir. Çocuğun erken gelişimsel dönemde kazanabileceği muhtemel beceriler beklenerek heba edilebilir. Erken müdahaleden genellikle 3 yaş öncesinde başlayan bireysel eğitim anlaşılır. Bununla birlikte riskli bebekler için 1 yaş öncesinde başlayacak şekilde çeşitli müdahale yaklaşımları bulunmaktadır. Her ne kadar tanısal anlamda iyileşme yaşansa da OSB’nin hayat boyu süren etkilerinin olabileceği unutulmamalıdır. Ayrıca her çocuk erken müdahale ile otizm belirtilerinden tamamen kurtulamayabilir ancak çocuk müdahalenin yoğunluğu ve süresi, otizmin şiddeti, zekâ, ek tıbbi durumlar gibi faktörlere bağlı olarak potansiyelinin en fazlasına ulaşacaktır.

Çocuğum otizm tanısı aldı, ilaçlar onu uyuşturuyor ilaç kullanmak istemiyorum.

Otizm ile ilişkili problemler ve eşlik eden hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçların bir kısmında yan etki olarak sakinlik ve uykululuk hali görülebilir. Bazen DEHB tedavisinde kullanılan ilaçlar da aşırı hareketliliğin azalmasına bağlı çocukta sakinlik ve durgunluk izlenimi oluşturabilir. OSB’de kullanılan ilaç tedavilerin amacı çocuğu uyuşturmak değil, etkisi bozucu olan davranışsal ve ruhsal sorunları tedavi etmek ve çocuğun günlük hayat ve sosyal becerilerini, akademik başarısını, toplumsal katılım ve uyumunu artırmaktır. Hekiminiz ilaç tedavisini çocuğun riskli tıbbi durumları, yaşı, daha önce kullanılan ilaçlara verilen yanıtlar ve yan etkiler gibi pek çok faktörü ve bireysel özellikleri gözeterek planlamaktadır. İlaçların beklenmeyen yan etkileri için doktorunuzla irtibata geçmeli veya mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurmalısınız.

Bunlar hep beslenmeden kaynaklanıyor, beslenme değişikliği yapsaydım çocuğum otizm tanısı almazdı.

Pek çok otizmli bireyin ailesi daha fazla ilerleme sağlanabileceği düşüncesiyle etkinliği kanıtlanmamış, ailenin enerjisini ve kaynaklarını yanlış yönlendiren uygulamalara başvurmaktadır. Mevcut veriler ve araştırma sonuçları otizmde başta glüten ve kazeinden yoksun diyet olmak üzere diyet uygulanmalarını desteklememektedir. Seçici beslenmeye zaten yatkın olan otizmli bireylerde önemli besinlerin alınmamasına, kemik gelişiminde sorunlara, aile için daha fazla mali yüke ve çocuğun daha fazla dışlanmasına neden olabilecek bu uygulama kimi durumlarda zarar dahi doğurabilmektedir. Kanıtlanmış gıda alerjisi bulunmayan çocuklarda diyet önerilmez. Eğer eşlik eden vitamin ve mineral eksiklikleri varsa uzman hekim tedavisiyle tamamlanmalıdır. Beslenmesi bozuk olanlarda multivitaminler kontrollü bir şekilde kullanılabilmektedir. Ek vitamin ve gıda takviyelerinin etkisi gösterilememiştir.

Çok televizyon, tablet kullanıyor… Bu yüzden mi oldu?

Fazla elektronik kullanımı, genetik yatkınlığı olan bazı çocuklarda otizm belirtilerinin ortaya çıkmasına sebep olabilir. Olmayan bir şeyi ortaya çıkarmaz ama durumun büyümesine ve engel durumuna gelmesine sebep olabilir. Tek taraflı iletişim sistemleri çocuğun karşılıklı iletişime geçmesini engeller. O sebeple tanı alan veya risk grubunda olan çocuklarda teknolojik aletler kaldırılmalı, oyun ve yoğun iletişimle dolu saatler yaşanmalıdır.

Otizm Spektrum Bozukluğunun tedavisi var mı?

Otizmde kesin tedavi henüz olası değildir. Tedavide sosyal iletişim ve etkileşimde kısıtlılık, sınırlı ilgi alanları ve tekrarlayıcı davranışlar gibi OSB çekirdek belirtilerinde iyileşmeye ek olarak, öz bakım, günlük ve bağımsız yaşam becerilerinin geliştirilmesi hedeflenir. Bunun için en uygun yaklaşım erken dönemde başlayan yoğun bireyselleştirilmiş eğitim programlarıdır.

Daha detaylı bilgi için bkz. https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/43594/0/osb-aile-rehberi-2022pdf.pdf