Otizm Spektrum Bozukluğu Tarama ve Takip Programı

Otizm, belirtileri yaşamın ilk üç yılı içinde ortaya çıkan nörogelişimsel bir bozukluktur. Otizm, kelime anlamı olarak “kendine dönük” demektir. Çocukluk otizmi, yaygın gelişimsel bozukluk, atipik otizm, asperger sendromu gibi isimlendirmeleri olan hastalık grubu otizm spektrum bozuklarını oluşturur. Otizm, sosyal ilişkide yetersizlik, iletişimde (sözel ya da sözel olmayan) eksiklik, tekrarlayıcı davranış ve ilgilerin olmasıyla karakterize bir bozukluktur.

Otizm Spektrum Bozukluğunun belirtileri yaşamın ilk üç yılında ortaya çıkmaya başlar. Her coğrafyada ve her sosyoekonomik düzeyde görülebilmektedir. Otizm spektrum bozukluğu ismi aynı olsa bile her çocukta farklı belirtilerle görülebilir.

Sebebi kesin olarak bilinmemekle birlikte daha çok genetik nedenli gelişimsel bir bozukluk olarak kabul edilmektedir. Her coğrafyada ve her sosyoekonomik düzeyde görülebilmektedir. Erkeklerde kızlardan 3-4 kat daha fazla görüldüğü bilinmektedir.

Otizm sıklığı;

• 2025 CDC verisine göre 31 de 1 olarak görülmektedir.
• 2020 yılında ülkemizde yapılan çalışmaya göre 117 de 1 olarak görülmektedir.

Unutulmamalıdır ki Otizm, ne kadar erken yaşta tanınır ve uygun bir şekilde yönlendirilirse, tedavisinde o kadar olumlu sonuçlar alınan bir bozukluktur.

En etkili tedavi yöntemi otizme yönelik özel eğitimdir. Otizmin tedavisine özel ilaç ya da aşı yoktur, ilaç tedavisi çoğunlukla otizme eşlik eden hırçınlık, aşırı hareketlilik, depresyon, yoğun takıntılar ve tekrarlayıcı hareketler için kullanılmaktadır. Otizm ismi aynı olsa bile her çocukta farklı belirtilerle görülebilir, her çocuğun klinik görünümü, tedavisi ve ilerleyişi aynı olmaz.

Otizm Spektrum Bozukluğunun (OSB) bugün için kabul edilen en önemli tedavi aracı otizmde etkinliği kanıtlanmış özel eğitim modelleridir.

• Adıyla seslenince bakmaması
• Çocuğunuzun sanki duymuyormuş gibi davranması
• Etrafındaki insanlara ilgi göstermemesi,
• Aile üyelerine ve bakım verene bile ilgisiz kalması
• Göz teması kurmaması veya birkaç saniyeden uzun süre göze bakmaması
• Ona bakıldığında veya karşısındaki ona güldüğünde karşılık vermemesi
• İşaret parmağını kullanarak ilgisini çeken şeyi göstermemesi,
• Yalnız başına oynamayı tercih etmesi, diğer çocuklarla ilgilenmemesi ve oynamaması
• Parmakla bir şey gösterildiğinde ilgilenmemesi, dönüp bakmaması
• 16 aylık olduğunda tek kelimeleri anlamlı olarak söyleyememesi
• Takıntılı ve tekrarlayıcı davranışlarının olması (ellerini kanat çırpar gibi sallaması, kendi çevresinde veya e yalar etrafında anlamsız biçimde dönmesi, oyuncakları simetrik şekilde dizerek oynaması vb.)

“Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireylere Yönelik Ulusal Eylem Planı (2016-2019)” Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı koordinatörlüğünde 3 Aralık 2016 tarihinde Resmi Gazetede Yüksek Planlama Kurulu kararı olarak yayınlanmıştır. Hem söz konusu eylem planı hem de Ulusal Ruh Sağlığı Eylem Planı faaliyetlerinden olan erken tanı, tedavi ve müdahale zincirinin kurulması amacıyla, Otizm Spektrum Bozukluğu Tarama ve Takip Programı oluşturulmuştur.

Söz konusu programda; çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanları tarafından, aile hekimi ve aile sağlığı çalışanlarına eğitimler düzenlenmekte, aile hekimleri tarafından 18-36 ay arasındaki çocuklara taramalar yapılmakta, riskli olgular koordinasyon ekipleri aracılığıyla çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanına yönlendirilmekte ve takipleri yapılmaktadır.

Bununla birlikte Bakanlığımız Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü bünyesinde kurulan Sağlıklı Hayat Merkezlerinde çocuk gelişimci, psikolog ve sosyal çalışmacılar tarafından ücretsiz olarak danışmanlık hizmeti sunulmaktadır.  Sağlıklı hayat merkezlerinde sunulan danışmanlık hizmetlerinde öncelikli amaç bireysel ve toplumsal düzeyde koruyucu ve önleyici ruh sağlığı çalışmaları yürütmek, tanı ve tedavi gerektiren kişileri uygun uzman ya da kurumlara yönlendirmek ve takip etmektir. Otizm tanısı alan çocuklar ve ailelerini de kapsayan bu hizmet modelinin içinde değerlendirme, yönlendirme, psikoeğitim, sosyal hizmet müdahalesi ve grup çalışmaları yürütülebilmektedir.

2 Nisan Dünya Otizm Farkındalık Günü münasebetiyle Nisan ayı başta olmak üzere tüm yıl boyunca yurt genelinde çeşitli farkındalık faaliyetleri düzenlenmekte ve sağlık personelinin, çocuk alanında çalışan diğer meslek gruplarının ve anne-babaların farkındalık düzeylerinin arttırılmasına yönelik eğitimler yapılmaktadır.