Ulusal İşitme Tarama Programı
Ulusal İşitme Tarama Programı adı altında Yenidoğan İşitme Tarama Programı ve Okul Çağı İşitme Tarama Programı olmak üzere iki program yürütülmektedir.
Yenidoğan İşitme Tarama Programı
Ülkemizde yılda yaklaşık 1.100.000’e yakın bebek doğmakta ve her bin bebekten 2-3’ü ileri derecede işitme kaybı ile dünyaya gelmektedir. Yoğun bakım ünitelerinde kalan bebeklerde bu oran yüzde 4’e yükselmektedir. Çocukluk döneminde geçirilen hastalıklar, kulak enfeksiyonları, kazalar ve kullanılan bazı ilaçlar nedeniyle bu oran binde 6’ya kadar çıkmaktadır. Buna göre ülkemizde yıllık 1800 yenidoğanın koklear implanttan fayda görecek işitme kaybı ile doğduğu tahmin edilmektedir. Bu bebek ve çocuklarda işitme kaybı zamanında teşhis edilmez ve erken rehabilitasyon programlarına alınmazlarsa, psikolojik ve sosyal gelişimleri yetersiz olur ve ilerleyen yıllarda eğitim ve sosyal uyum açısından yaş ve zekaca yaşıtları olan çocuklardan geri kalırlar. Bu durumda da, çocuk sadece ‘işitme kaybı olan bir birey’ olmaktan çıkar ve ‘psikolojik sorunları olan, sosyal hayatla uyumsuz bir kişi’ haline gelir; toplumda üretken bir birey olarak yerini alamaz ve hayatı boyunca özel desteğe ihtiyaç duyan biri durumuna düşer.
“Yenidoğan İşitme Tarama Programı” İşitme engeli ile doğan bebeklerin erken dönemde tespit edilmesi amacı ile işitme taramasının yapılması, kesin teşhis, işitme cihazı uygulaması ve gerekli rehabilitasyon çalışmasını yapmak üzere 2004 yılında “Yenidoğan İşitme Tarama Programı” pilot çalışma olarak, 2008 yılından itibaren de 81 ilde “Ulusal Yenidoğan İşitme Tarama Programı” olarak uygulanmaya başlanmıştır.
Yenidoğan İşitme Tarama Programının amacı; 81 ilimizin kamu, üniversite ve özel hastanelerinde doğan her bebeğe işitme taraması testlerini taburcu olmadan, aynı hastanede uygulayabilmek, ilk 1 ayda tarama testlerini tamamlamak, ilk 3 ayda işitme kayıplı bebeklerin tanılarını koyabilmek ve 6 ayda da işitme kaybı tanısı almış cihaz ihtiyacı olan bebeklerimizin cihazlanmalarını ve rehabilitasyonlarını sağlayarak topluma sağlıklı bireyler kazandırmaktır.
Bu kapsamda tüm yenidoğan bebekler hastaneden taburcu olmadan önce tarama protokolleri doğrultusunda işitme kaybı açısından taranmaktadır. Taramadan kalan bebekler ise referans merkezi dediğimiz ileri tanı ve tedavi merkezlerine sevk edilerek detaylı değerlendirmeleri yapılmakta ve işitme kaybı olan bebekler erken zamanda tanılanarak tedavi ve rehabilitasyon süreçlerine dahil edilmektedir. 2022 yılında 1131 tarama merkezi ve 82 referans merkezimiz bulunmaktadır. 2022 yılında 992.401 yenidoğan bebek taranmıştır (Tarama oranı %95,8).
Okul Çağı İşitme Tarama Programı
İşitme sadece bebeklik döneminde değil çocukluk döneminin her evresinde büyük bir öneme sahiptir. İşitme kayıpları enfeksiyonlar, travmalar ve progresif işitme kaybı yapan genetik hastalıklara bağlı olarak doğum sonrası dönemde de ortaya çıkabilmektedir. İşitme eğitim ve iletişim için en önemli bileşendir. Okul döneminde daha da önemli hale gelmektedir. Kalıcı işitme kaybı yaygınlığının okul-yaşı nüfusta binde dokuza yükseldiği bildirilmektedir. Bir ya da her iki kulakta kalıcı ya da geçici işitme kaybı okul-yaşı çocukların %14 ten fazlasını (yedide bir) etkilemektedir. Tek taraflı işitme kayıplarında bile sınıf tekrar oranı %37 olarak bildirilmektedir. İşitme kaybı dikkat, öğrenme ve sosyal işlevlerdeki sıkıntıları artırmaktadır. Çocuklardaki işitme kaybı yaygınlığı eğer gerekli tıbbi ve eğitim desteği sağlanamazsa okul başarısını olumsuz yönde etkileyerek önemli ekonomik kayıplara sebep olmaktadır. Dünyanın pek çok ülkesinde okul taramaları içerisinde; ulusal işitme taraması programları da yer almaktadır. Bu nedenle Ülkemizde 2015 yılında 81 ilde Okul Çağı İşitme Tarama Programı da başlatılmıştır. Okul çağı işitme tarama programında amaç; okul çağı çocuklarda sonradan oluşan işitme kaybını erken dönemde saptamak, tanılamak ve rehabilite etmektir. Okul Çağı İşitme Tarama Programında ilkokul 1. sınıf öğrencileri belirlenen protokoller çerçevesinde okul ortamında, işitme taraması konusunda eğitimli Toplum Sağlığı Merkezi/ İlçe Sağlık Müdürlüğü/ Sağlıklı Hayat Merkezinde görevli sağlık personeli tarafından tarama odyometre cihazı ile taranmaktadır. Taramadan kalan çocuklar ve risk faktörlü çocuklar ayrıntılı değerlendirme için 2./3. Basamak sağlık kuruluşuna yönlendirilmektedir. 2022 yılında 1.108.323 çocuk taranmıştır.