Çok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programı

Sağlık, çok sayıda etkenin doğrudan ya da dolaylı rol oynadığı karmaşık bir sürecin sonucudur. Gerek etkenlerin çokluğu, gerekse etki mekanizmalarının çeşitliliği dikkate alındığında, topluma ve çevreye yönelik tüm uygulamaların sağlığın korunması ve geliştirilmesini önceleyecek biçimde çok sektörlü olarak ele alınması kaçınılmaz bir zorunluluktur.

Sağlık Bakanlığı sağlığı geliştirici, koruyucu, tedavi edici ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini bir bütünlük içinde planlamakta ve halka sunmaktadır. Sağlığın korunmasında, kişinin yaşadığı çevre (ikamet etiği konut, içtiği su, soluduğu hava, tükettiği besin maddeleri, vb.) büyük önem taşımaktadır. Bu anlamda değerlendirildiğinde, sağlıklı bireyler ve toplum için Sağlık Bakanlığı yanında tüm diğer sektörlerin rolü ve görevi olduğu açıktır. Aynı biçimde tedavi ve rehabilitee edici sağlık hizmetlerinin sunumunda finansman, sağlık insan gücü planlaması, tıbbi ürünlerin temini gibi pek çok konuda da sağlık sektörü dışında paydaşlar sözkonusudur.

Bu paydaşları ve rollerini ortaya koymak üzere, akademisyenler, Bakanlığımız ve ilgili kurum/kuruluşlardan temsilcilerin katılımı ile “Çok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programı” oluşturulmuştur.

Bu programın amacı tüm kurum ve kuruluşlar tarafından “sağlığa çok paydaşlı yaklaşım”ın benimsenmesini sağlayarak “sağlığı tüm politikaların merkezine yerleştirmek”tir.

Ön çalışmaları 2009 yılı Ağustos ayında başlayan, 2011 yılı Mart ayından itibaren sağlık ve sağlık sektörü dışındaki diğer sektör temsilcilerinin davet edilmesiyle oluşturulan çalıştaylarlahazırlanan program iki bölümden oluşmaktadır:

Bölüm 1. Sağlığın Korunması ve Geliştirilmesine Çok Paydaşlı Yaklaşım: Bu bölümde 12 ana bileşen içinde toplam 43 konu başlığı çalışılmıştır. Çalışmalar yüzün üzerinde kurum ve kuruluştan 759 temsilcinin katılımıyla tamamlanmıştır. Üç bin sayfayı aşan, 13 cilt halinde Türkçe ve İngilizce hazırlanan doküman, tarafların harekete geçirilmesi ve yapılacak işbirliği ile halkın sağlık düzeyinin yükseltilmesi amacı doğrultusunda önemli bir kılavuz olacaktır.

Bölüm 2. Tedavi ve Rehabilite Edeci Sağlık Hizmetlerine Çok Paydaşlı Yaklaşım: 2013 yılı Şubat ayından itibaren çalışılmaya başlanan ikinci bölümde ise “Tedavi ve Rehabilite Edici Sağlık Hizmetleri”nin çok sektörlü anlayışla geliştirilmesi hedeflenmiştir. Bu bölümde belirlenen 35 konu başlığında, şu ana kadar 424 katılımcı ile çalışmalar devam etmektedir.

Program sayesinde, insan sağlığına etki eden faktörlerin sağlığın korunmasını ve geliştirilmesini sağlamak üzere iyileştirilmesi yönünde somut adımlar atılmış olacak; genel sağlık giderleri azaltılabilecek; bireylerin ve toplumun sağlığını geliştirmeye yönelik uygulamalarla beklenen yaşam süresi uzaması ve yaşam kalitesinin yükselmesi sağlanacaktır. Aynı zamanda tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerinin kalitesi artırılacaktır.

Programın bir diğer önemi de; Dünya Sağlık Örgütü tarafından, ülkelere çok paydaşlı sağlık sorumluluğunu geliştirmelerini öneren “Health 2020” ilkeleri ile örtüşmesi, ancak projenin bu deklerasyondan daha önce başlamış olmasıdır.

Son on yıldır güçlü bir kararlılıkla yürütülen Sağlıkta Dönüşüm Programı; bebek ve anne ölümlerinin azaltılması, bağışıklama oranlarının yükseltilmesi, doğuşta beklenen yaşam süresinin artırılması, tütün kullanımının azaltılması gibi başarılı sonuçların elde edilmesi ve gıdalardaki tuz oranının azaltılması, ekmek yapımında tam buğday unu kullanımına geçilmesi, sofra tuzuna iyot eklenmesi ve okul kantinlerinde satılan gıda maddelerine ilişkin düzenlemeler gibi pek çok konudaki önemli müdahaleler de paydaş sektörlerin önemli katkıları olduğunu göstermiştir. Bu dönem çok sektörlü çalışmalara ilişkin önemli tecrübe de sağlamıştır. 

Çok paydaşlı sağlık sorumluluğu yaklaşımı Bakanlığımız 2013-2017 Stratejik Planı’nda dört ana    hedeften biri olarak yer almaktadır.

Ayrıca Kalkınma Bakanlığı tarafından yayımlanan ve 2014-2018 dönemini kapsayan 10. Kalkınma Planı’nın sağlık başlığında politikalar bölümünde de ilk politika olarak yer almaktadır.

Programın Dünya Sağlık Örgütü tarafından, ülkelere çok sektörlü sağlık sorumluluğunu geliştirmelerini öneren “Health 2020” ilkeleri ile örtüşmesi, ancak projenin bu deklerasyondan daha önce başlamış olması önemli bir özelliğidir. Çok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programı 29 Ekim- 2 Kasım 2012    tarihleri arasında Kopenhag’ta, Sağlık Bakanlığı uzmanları ve    Dünya Sağlık Örgütü bölüm    direktörlerinden oluşan 70 kişinin katılımıyla yapılan 5 günlük toplantıda Sağlık Bakanlığı Stratejik    Planı çalışılırken gündeme alınmış ve DSÖ temsilcilerinin yoğun ilgisi ile karşılanmıştır.

Tüm bu sürecin devamında Çok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programı       Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Komitesi Toplatısı’nda 18 Eylül 2013’de 13.00-14.30 saatleri    arasında yapılan Techinical Briefing oturumunda “Implementing Health 2020:  Strengthening    Multisectoral Responsibility For Health In Turkey” başlığı ile sunulmuştur. Katılımcıların geri    bildirimleri ilgi ve övgü içerikli olmuştur. 

Programın uygulamaya geçirilmesi amacıyla hazırlanan 2014/21 sayılı Başbakanlık Genelgesi olarak 23.12.2014 tarihli ve 29214 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 

Genelge ile; Program çerçevesinde kurumlararası işbirliği ve koordinasyonu sağlamak, temel stratejileri belirlemek ve sorunların çözümü için gerekli tedbirleri almak üzere Başbakan’ın başkanlığında; Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı, Çevre ve Şehircilik Bakanı, Dışişleri Bakanı, Gençlik ve Spor Bakanı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı, İçişleri Bakanı, Kalkınma Bakanı, Kültür ve Turizm Bakanı, Maliye Bakanı, Milli Eğitim Bakanı ve Sağlık Bakanı’nın katılımıyla “Çok Paydaşlı Sağlık Politikaları Yüksek Konseyi” kurulmuştur. Yüksek Konsey olağan olarak her yıl Mayıs ayında, ihtiyaç halinde ise Başkanın çağrısı ile toplanacaktır. Toplantılara gündem ile ilgili bakanlar davet edilebilecektir.

Yüksek Konsey’e bağlı olarak programın amaçları doğrultusunda; İcra Kurulu, Uygulama Koordinatörlüğü, Bilimsel Danışma Kurulu, İzleme ve Değerlendirme Kurulu ile çalışma komisyonları ve alt çalışma grupları teşkil edilebilecek, bunların çalışma usul ve esasları ile program üzerindeki her türlü değişiklik Yüksek Konsey’in onayına tabi olacaktır.

Program ile paydaşların tüm aktivitelerinde insan sağlığı odaklı yaklaşımların sağlanması; yetki ve sorumlulukların, iş akışları ve kaynakların sektörel kapsayıcılık anlayışı içerisinde belirlenmesi; sunulan hizmetlerin performans hedef ve ölçütlerinin tespit edilmesi ile izleme ve değerlendirmede kullanılacak mekanizmaların belirlenmesi amaçlanmıştır.

Çok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programı, gerek hazırlanış, gerek içerik ve gerekse kapsamı açısından Dünya Sağlık Örgütü’nün diğer ülkelere örnek gösterdiği ve küresel sağlık politikalarını etkileyebilecek özgün bir programdır. Bu nedenle uygulama aşamasında da aynı başarının devam ettirilebilmesi için, yapılacak çalışma ve uygulamalara kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, özel kesim ve sivil toplum kuruluşlarının etkin bir şekilde katılması ve katkı sağlaması büyük önem taşımaktadır.