Sağlık Hizmeti İlişkili Enfeksiyonlar
Sağlık hizmeti ilişkili enfeksiyonlar (SHİE), eski adıyla hastane enfeksiyonları, doğrudan veya dolaylı olarak sağlık hizmeti ile ilişkili olarak gelişen enfeksiyonlardır. İnsidansı, mortalitesi, yaşam kalitesi üzerine etkisi, maliyeti, antibiyotik direnci gelişimine katkısı ve getirdiği ek sağlık hizmeti yükü yanı sıra sağlık hizmetlerine toplumun güvenini olumsuz etkilemesi ve hukuksal boyutu ile küresel bir sorun haline gelen SHİE’ler önemli bir halk sağlığı sorunudur.
Dünya Sağlık Örgütünün 2022 yılında yayınlamış olduğu küresel raporda sağlık hizmeti ile ilişkili olarak gelişmiş ülkelerde her 100 hastadan 7’sinde, az gelişmiş ülkelerde ise her 100 hastadan 15’inde en az bir sağlık hizmeti ilişkili enfeksiyon geliştiği ve 10 hastanın 1’inde de bu enfeksiyona bağlı ölüm gelişebileceği belirtilmiş, kritik alanlarda tedavi gören hastaların SHİE açısından yüksek risk altında olduğu ifade edilmiştir. Sağlık hizmetleriyle ilişkili enfeksiyonların ve antimikrobiyal direncin sağkalım üzerinde etkisininde oldukça yüksek olduğu dirençli mikroorganizma enfeksiyonlarında mortalitenin iki ila üç kat artığı belirtilmiştir. Küresel raporda doğru uygulanan el hijyeni ve maliyet etkin enfeksiyon kontrol uygulamalar ile SHİE’ların %70’nin önlenebileceği belirtilmektedir.
SHİE önlenmesi ve kontrolü için, ulusal programın uygulanması, çok bileşenli stratejilerin kullanılması, bu alanda düzenli olarak sağlık çalışanlarının eğitimlerin sağlanması önemli rol oynamaktadır.
Hastanelerde SHİE açısından başta yoğun bakım üniteleri (YBÜ’ler) olmak üzere, onkoloji servisleri, yenidoğan üniteleri ve cerrahi servisler yüksek riskli başlıca alanlardır. Bu alanlar ayrıca enfeksiyon kontrol önlemlerinin en zor uygulanabildiği alanlardır. Günümüzde hastane enfeksiyonları kavramından sağlık hizmeti ilişkili enfeksiyon tanımına geçilmesiyle ağız ve diş sağlığı merkezleri, hemodiyaliz merkezleri, günübirlik cerrahiler gibi ayaktan verilen sağlık hizmetleri, yaşlı bakım evlerinde verilen sağlık hizmetleri ve evde sağlık hizmetleri de kapsanmaktadır.
Ülkemizde 11 Ağustos 2005 tarihinde yayınlanan “Yataklı Tedavi Kurumları Enfeksiyon Kontrol Yönetmeliği’’ gereğince tüm yataklı tedavi kurumlarında oluşturulan enfeksiyon kontrol komitelerince SHİE’lere yönelik enfeksiyon kontrol programları uygulanmaktadır. Yine yönetmelik gereğince gün hastaneleri haricindeki kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektöre ait yataklı tedavi kurumları SHİE sürveyansı yapmak ve sürveyans verilerini kayıt altına almakla yükümlüdür.
Ulusal Sağlık Hizmeti İlişkili Enfeksiyonlar Sürveyans Ağı (USHİESA)
Halk Sağlığı Yönetim Sistemi (HSYS) INFLINE
2023 yılı itibarıyla USHİESA’na 1170 kurum, 1880 aktif kullanıcı veri girişi sağlamaktadır. 2023 yılında kullanıma giren HSYS infline mobil uygulama ile de kullanıcıların payda ve el hijyeni gözlemlerini kliniklerde iken doğrudan sisteme giriş yapmaları için imkan sağlanmıştır.
Enfeksiyon kontrol komitelerince sürveyansı yürütülmesinde esas alınmak üzere 2017 yılında Ulusal Sağlık Hizmeti İlişkili Enfeksiyonlar Sürveyans Rehberi güncel bilgiler ışığında hazırlanarak kurumlara basılı olarak iletilmiştir. 2017 yılında Bilimsel Danışma Kurulu’nun desteği ile Ulusal SHİE Sürveyans Standartları güncellenerek 2018 yılından itibaren uygulamaya konulmuştur.
Bakanlığımızca kurumlardaki sürveyansın yürütülmesi ve değerlendirilmesinde yardımcı olmak ve standardizasyonu sağlamak amacıyla ulusal çalışmalar sürdürülmektedir. Bu çalışmalar kapsamında USHİESA’da yer alan veriler ulusal düzeyde yıllık olarak analiz edilmekte ve raporlanmaktadır. Ulusal verilerin değerlendirilmesinde Enfeksiyon Önleme ve Kontrol Danışma Kurulu görüşleri dikkate alınmaktadır. Bu kapsamda:
2008’den itibaren yıllık olarak “USHİESA Özet Raporu” yayımlanmaktadır. Bu raporda ulusal standartlara göre bildirilmesi zorunlu verilerin analizi sunulmaktadır.
2017 yılından itibaren “USHİESA Etken Dağılımı ve Antibiyotik Direnç Raporu’’ yayımlanmaktadır. Bu raporda SHİE’larda etkenlerin dağılımı ile bazı önemli enfeksiyon türleri ve etkenler için direnç oranları sunulmaktadır.
2017 yılından itibaren Amerika’nın Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC) tarafından önerilen SHİE sürveyansında kullanılan yeni epidemiyolojik ölçütlerin sunulduğu “Türkiye’de Yoğun Bakım Ünitelerinde İnvaziv Araç İlişkili Enfeksiyonlarda Standardize Enfeksiyon Oranı (SIR) ve Kümülatif Atfedilebilir Fark (CAD) Özet Raporu’’ yayımlanmaya başlanmıştır.
2018 yılından itibaren CDC tarafından önerilen yeni bir epidemiyolojik ölçütün sunulduğu “Türkiye’de Yoğun Bakım Ünitelerinde Standardize Araç Kullanım Oranı (SAKO) Özet Raporu’’ yayınlanmaya başlamıştır.
2021 yılından itibaren “Sağlık Hizmeti İlişkili Enfeksiyonlar Ulusal Önlem Paketi Uygulamaları” kapsamında USHİESA’na “Infline Demet İzlem” sekmesi eklenmiştir. Kurumlar USHİESA üzerinden kendi sürveyans raporlarını alabilmektedirler. Bakanlığımızca enfeksiyon hızları, standardize araç kullanım oranı ve kümülatif atfedilebilir fark ölçütlerine ait yıllık geri bildirimler de USHİESA üzerinden yapılmaktadır. Ayrıca Danışma Kurulu’nun önerdiği sürveyansla ilgili yardımcı güncel dökümanlar USHİESA’da yer almakta ve güncellenmektedir. Tanı geçerliliği ve standardizasyonu amacıyla “TANI-MATİK’’ dosyası ve sürveyansla ilgili ileri epidemiyolojik ölçütlerin kullanımının kolaylaştırılması ve yaygınlaştırılması amacıyla ise “SIR-MATİK’’ ve “SAKO-MATİK’’ dosyaları, yine el hijyeni uyum oranlarını hesaplayabilmeleri için “El Hijyeni Uyum Oranı Hesaplama Aracı’’ hazırlanarak kullanıma sunulmuştur. Sürveyans uygulayıcılarının soru ve sorunlarına yanıt verebilmek amacıyla USHİESA’da “Kullanıcı” alanında yer alan “MESAJLAR” sekmesi bulunmaktadır. Ayrıca e-posta (
Ekstrakorporeal Membran Oksijenizasyonu (ECMO) Uygulamalarında Enfeksiyon Önleme ve Kontrol Kılavuzu