17 Kasım Dünya Prematüre Günü

Sağlıklı bir yaşamın temeli, sağlıklı bir gebelik süreci ve sonrasında zamanında ve sağlıklı bir doğumla başlar. Ancak dünyada ve ülkemizde pek çok bebek gebelik süreci tamamlanmadan, beklenen zamandan önce yani prematüre doğmaktadır. Normal gebeliğin süresi ortalama 40 haftadır. Eğer bebek 37 haftadan daha önce doğarsa prematüre bebek olarak kabul edilir. Doğum ne kadar erken olursa, sağlıkla ilgili riskler de o kadar artmaktadır.

Prematüreliğin nedenleri incelendiğinde bunların önemli bir bölümünün yüksek riskli gebeliklerden kaynaklandığı görülmektedir. Ayrıca küçük ya da ileri yaşta gebelik, sık doğum, gebelikler arası aralığın kısa olması, çoğul gebelikler, enfeksiyon, kronik hastalıklar, tütün ve bağımlılık yapıcı madde kullanımı, çevresel ve genetik faktörler, yetersiz beslenme ve yetersiz gebelik bakımı gibi nedenlerle prematüre bebek doğurma riski artmaktadır.

Bu nedenlerle doğum öncesi bakımın nitelik ve niceliği büyük önem taşımaktadır. Özellikle riskli gebeliklerin uygun şekilde takip edilmesi ve acil durumlarda uygun müdahalelerin yapılması ve aynı şekilde yenidoğan döneminden başlanarak bebeklerin yakından takip edilmesi pek çok anne ve bebeğin hayatını kurtarmaktadır. Bununla birlikte yapılması gereken tüm yaşamı boyunca kadının sağlık durumunun düzeltilmesidir.

Doğum öncesi bakım hizmetleri, anne adaylarının yakın takibi, tetanoza karşı bağışıklama, destekleyici demir ve mikrobesin destekleri, yeterli iyot alımının teşvik edilmesi, dengeli bir şekilde protein ve enerji tüketiminin sağlanması, gebelikteki enfeksiyonların tespiti ve tedavisi, kan basıncı kontrolü, emzirme eğitiminin gebelikte verilmesini içermektedir.

Çoğul gebeliklerde de genellikle erken doğum olur. Bebek sayısı arttıkça gebelik süresi kısalır. İkiz fetuslarda gebelik haftası 35 haftalık iken doğum oranı normalden iki kat, 33 haftalık doğum oranı üç kat, 29 haftalık doğum oranı ise 4 kat daha fazladır. Erken doğumun nedeni, rahim içi hacmin büyümesi ve doğum kanalının genişlemesidir.

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünya genelinde 2020 yılında 13,4 milyon bebeğin (her 10 bebekten 1’i) prematüre olarak doğduğu, ülkelerin prematüre doğum oranlarının ise % 4-16 arasında değişmekte olduğu ifade edilmektedir. Ülkemizde 2022 yılında prematüre doğum oranı % 12,9’dur.

Ülkemizde 2022 yılında 129.557 bebeğimiz hayata erken başlamıştır. Doğan prematüre bebeklerin doğum haftasına bakıldığında, bebeklerin % 3,4 ü çok küçük prematüre (28 hafta altı), % 7,4 ü küçük prematüre (28-31 hafta), % 89,2’ si ise sınırda prematüre (32-36 hafta) olarak dünyaya gelmiştir. Erken doğum komlikasyonları dünya genelinde 5 yaş altı ölümlerinin en önemli nedeni olmayı sürdürmektedir.      

Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de her yıl kolay incinebilir çok sayıda yenidoğan dünyaya gelmektedir. Bu bebeklerimiz organ ve doku sistemleri yeterince gelişmeden doğdukları için, normal sürelerinde doğmuş olan bebeklere göre öğrenme ve davranış bozuklukları, serebral palsi, algısal eksiklik, enfeksiyonlar ve kronik hastalıklar açısından daha yüksek risklere maruz kalmaktadırlar. Ayrıca prematüre bebek aileleri de, duygusal, tıbbi ve mali sorunlarla başa çıkmak zorunda kalmaktadır. Ancak, prematüre bebeklerin hem birey olarak kendisine hem ailesine hem de topluma yansıyan bu problemlerinin önemli bir kısmının, alınacak tedbirlerle ve uygun müdahalelerle önlenebilir olduğu bilinen bir gerçektir. Bunlar aynı zamanda sağlıklı bir gebelik sürdürmek için de gereklidir:

• Gebelik planladığınızda ve gebeliğiniz boyunca aile hekiminiz ya da bir kadın doğum uzmanına kontrollerinizi düzenli olarak yaptırın.
• Hekiminize sağlık geçmişinizle ilgili bilgileri doğru ve eksiksiz verin.
• Gebelik planladığınızda ya da gebeliğinizi fark ettikten sonra en kısa sürede sigarayı bırakın. Aile hekiminiz ve Sigara Bırakma Poliklinikleri, size bu konuda destek olacaklardır.
• Alkol almayın, uyuşturucu ve bağımlılık yapıcı diğer maddeleri kullanmayın.
• Sizin için reçete edilmemiş herhangi bir ilacı kullanmayın.
• Sizin ve bebeğinizin sağlığını korumak için, aldığınız tüm ilaçlar hakkında hekiminizle görüşün.
• Gebeliğiniz boyunca uygun miktarda kilo alın. Sizin için doğru olan kilo alım miktarını gebeliğinizi takip eden hekiminiz size söyleyecektir
• Yeterli ve dengeli beslenmeye özen gösterin.
• İyi bir doğum öncesi bakım her anne adayı için çok önemlidir. Ancak; 17 yaş altında, 35 yaş üstünde ve çoğul gebelik yaşıyorsanız daha da önemlidir.
• Ağır işlerden ve ağır kaldırmaktan kaçının. Uzun süre ayakta kalmayın.
• Mümkün olduğunca hayatınızda stresi azaltın. Fiziksel olarak hareketli olmak, yeterli ve dengeli beslenmek, nefes teknikleri gibi rahatlama yolları, stresle mücadelenizde etkili olacaktır.
• Gebe Bilgilendirme Sınıflarına katılın.
• Mümkün olduğunca enfeksiyonlardan kaçının, bunun için kişisel hijyeninize ve tükettiğiniz gıdaların hijyenine dikkat edin, kalabalık ortamlar ve hasta kişilerden sakının.
• Geçmişinizde prematüre doğum varsa ve tekrar gebelik planlıyorsanız, mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurun.
• Rahim ağzı yetmezliğiniz varsa kadın doğum uzmanınızın yönlendirmesi doğrultusunda tedavinizi yaptırın.
• Anne adayındaki bazı kronik hastalıklar düzgün şekilde tedavi edilmezlerse prematüre doğuma sebep olabilir. Bu hastalıklar için hamileliğiniz öncesi ve sırasında düzenli kontrollerinizi yaptırın ve tedavilerinize uyun.
• Hangi risk faktörlerine sahip olduğunuzu bilin.
• Herhangi bir nedenle doğumunuzun beklenen zamandan önce gerçekleşmesi için bir talepte bulunmayın. Bebeğiniz ve sizin için en sağlıklısı zamanında ve normal doğum yapmaktır.

Bununla birlikte erken doğum bir hastalık olarak algılanmamalıdır. Prematüre bebeklerde normal bir gelişim süreci geçirebilecek, üretken ve sağlıklı bir yaşam kapasitesine sahiptir, sadece bu kapasiteyi kendi başlarına harekete geçirme yeteneğine henüz sahip değillerdir.

Dünya Prematüre Günü, prematüre bebeklerin yaşadıkları sıkıntılara dikkat çekmek, toplumda prematürelik hakkında farkındalık yaratmak ve bilinç düzeyinin artmasını sağlamak amacıyla dünyada olduğu gibi her yıl ülkemizde de kutlanmaktadır.