Sürdürülebilir Beslenme ile Sağlıklı Gelecek Mümkün

Sürdürülebilir beslenme; hem bireylerin sağlığını hem de gezegenin doğal kaynaklarını koruyan bir beslenme modelidir. Bu beslenme modeli, çevresel etkileri azaltmayı, kaynakların verimli kullanılmasını ve gelecek nesillerin besin ihtiyacını güvende tutmayı amaçlar. Giderek artan iklim krizi, su kıtlığı ve gıda israfı gibi küresel sorunlar karşısında sürdürülebilir beslenme, sağlıklı yaşamın yanı sıra ekolojik dengeyi de destekler.

Sürdürülebilir bir beslenme planı arayışı dünya ülkelerinin beslenme rehberleri içinde de yerini bulmuştur, ülkelere özgü beslenme rehberleri toplumlarına sağlıklı ve sürdürülebilir beslenme önerileri sunmaya başlamıştır. Hem beslenme rehberlerinin hem de geliştirilen sürdürülebilir beslenme modellerinin birleştiği öneriler şöyle özetlenebilir:

• Sebze, meyve, tam tahıllar, kuru baklagiller, kabuklu yemişler, bitkisel yağlar gibi bitkisel kaynaklı besinlerin tüketiminin artırılması; kırmızı et, işlenmiş et ürünleri ve rafine şekerin azaltılması önerilir.
• Besinlerin mevsiminde, yerel üreticiden temin edilmesi ve az işlenmiş olması önerilir. Bu şekilde hem çevre dostu seçimler yapılır hem de ekonomik olarak sürdürülebilirlik desteklenir.
• Gıda israfını önlemek, tüketilebilecek besinleri çöpe atmamak, porsiyonları ihtiyaç kadar ayarlamak da sürdürülebilir beslenmenin önemli adımlarındandır.

Aşağıda yer alan piramit çeşitli besinlerin çevresel etkilerini göstermektedir.

Çevresel Etkilerine Göre Besin Piramit Modeli

Akdeniz Diyeti: Geleneksel bir beslenme modeli olan Akdeniz Diyeti, bitkisel kaynaklı gıdalardan olan baklagiller, tahıllar, yağlı tohumlar, meyve ve sebzelerden zengin; kırmızı et, işlenmiş et ve rafine şekeri kısıtlayan bir diyettir. Diyetin içerdiği yağın çoğunlukla zeytinyağından gelmesi önerilir ayrıca belirli miktarlarda süt ve süt ürünleri, yumurta, balık ve beyaz et de içermektedir.

Bir Akdeniz ülkesi olan Türkiye için Akdeniz Diyeti tüm faydalarının yanı sıra kültürel uygunluğu nedeniyle de teşvik edilmesi gereken sürdürülebilir bir beslenme modelidir. Çoğunlukla bitkisel kaynaklı besinlerden oluşuyor olması ile düşük çevresel etkiye sahiptir. Bunların yanı sıra yerel ekonominin desteklenmesi, gıda kaybı ve atığının azaltılması gibi çok çeşitli faydaları bulunmaktadır.

Son 60 yıldır yapılan çalışmalar ile Akdeniz Diyeti’nin kalp hastalıkları, diyabet, kanser ve Alzheimer gibi hastalıklara karşı koruyucu olduğu da kanıtlanmıştır.

Sürdürülebilir Beslenmenin Çevreye Katkısı

- Daha az et tüketimi ve daha çok yerel-bitkisel besinlerin tercih edilmesi, karbon ayak izini ve su ayak izini azaltır.

- Toprak, hava ve su kirliliği azalır, biyolojik çeşitlilik korunur.

Sürdürülebilir Alışveriş Önerileri

• Alışverişe çıkmadan önce alışveriş listesi hazırlayın. Böylece ihtiyacınızdan fazlasını almayarak israftan kaçınmış olursunuz.
• İthalat karbon ayak izini artırır. Bunu engellemek adına ithal olmayan ve ülkemizde üretilen yerli ürünleri satın almaya çalışın.
• Geri dönüştürülebilir ambalaja sahip ürünler almaya dikkat edin.
• Sürdürülebilir tarım uygulamalarının (organik, iyi tarım uygulamaları gibi) yapıldığı ürünlere öncelik vermeye çalışın.
• Fast-food ürünlerin aksine geleneksel beslenme kültürümüzü korumaya çalışın.
• Alışverişinizde çevre için riskli olan plastik poşetler yerine tekrarlı olarak kullanılabilen bez poşetleri kullanmaya özen gösterin.
• Ürünleri satın alırken; son tüketim/ kullanma tarihlerini (STT/SKT) ve tavsiye edilen tüketim tarihlerini (TETT) kontrol edin. Böylece hem gıda güvenliğini sağlamış hem de gıda israfını önlemiş olursunuz.

Kaynak:T.C. Sağlık Bakanlığı. (2022). Türkiye Beslenme Rehberi (TÜBER). Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Ankara. https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/saglikli-beslenme-ve-hareketli-hayat-db/Dokumanlar/Rehberler/Turkiye_Beslenme_Rehber_TUBER_2022_min.pdf