Legionella ve Lejyoner Hastalığı Sürveyansı
Lejyoner hastalığı, Legionella pneumophila ve daha az sıklıkla diğer Legionella türlerinin neden olduğu bir alt solunum yolu enfeksiyonu olup ılımlı bir akciğer tutulumundan ağır pnömoni ve ölüme kadar uzanan geniş bir klinik yelpazede gözlenebilir. Lejyoner hastalığı, çevresel bir kaynaktan yayılarak salgın yapma potansiyeli nedeniyle önemli bir halk sağlığı sorunudur. Altta yatan hastalığa veya bağışıklık sisteminin durumuna göre fatalite hızı değişmekle birlikte toplum-kaynaklı vakaların %10-20’sinde, hastane-kaynaklı vakaların ise %10-40’ında ölüm gözlenebilmektedir.
Ülkemizde Lejyoner hastalığı bildirimi zorunlu hastalıklar arasında yer almakta olup hastalığın kontrolü amacıyla 1996 senesinden bu yana özel bir program yürütülmektedir. Sağlık Bakanlığımız da ilk kez 2001’de Avrupa Legionella Enfeksiyonları Çalışma Grubuna dahil olmuştur. Ülkemizde Lejyoner hastalığının sürveyansı ve kontrolüne yönelik çalışmalar 2015’de yayınlanan Lejyoner Hastalığı Kontrol Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ile düzenlenmiş olup sistemin kanıta dayalı işlemesi esas alınmaktadır. Güncellenen mevzuat ile kontrol programının kapsamı genişletilmiş; seyahat-ilişkili Lejyoner hastalığının yanısıra toplum-kaynaklı Lejyoner hastalığı ve hastane-kaynaklı Lejyoner hastalığının sürveyansı ve kontrolü de kapsama alınmıştır.
Güncellenen mevzuat ile birlikte mikrobiyoloji laboratuvarları, sürveyans sisteminin en önemli işlevlerinden birini üstlenmiş bulunmaktadır. Bu durum, Legionella tanı kapasitesinin geliştirilmesi ve laboratuvarlararası tanı standardizasyonunun sağlanmasını gerektirmektedir. Mevcut gelişmeler ışığında Lejyoner hastalığı ve etken Legionella bakterilerinin yakından izlenmesi için ulusal bir laboratuvar ağının kurulması önem kazanmıştır.
Lejyoner Hastalığı Kontrol Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ve "Lejyoner_Hastaligi_Rehberi.pdf’nde belirtildiği üzere Ulusal Referans Laboratuvar tarafından koordine edilen Ulusal Lejyoner Hastalığı Laboratuvar Ağı (ULLA); Lejyoner hastalığının tanısı, sürveyansı ve kontrolüne yönelik çalışmaların yürütülmesinde görev alan laboratuvarlardan oluşan, bölgesel ve merkezi düzeyde işbölümü ve işbirliğine dayanan bir ulusal laboratuvar ağ yapısıdır. Şu anda ULLA kapsamında yer alan ve bölgesel düzeyde hizmet veren Legionella Bölge Laboratuvarları; Lejyoner hastalığının tanısı ve kontrolünde Kurumca yetkilendirilmiş Halk Sağlığı Laboratuvarlarıdır. Ulusal Referans Laboratuvar; Avrupa Lejyoner Hastalığı Sürveyans Ağının ulusal mikrobiyoloji odak noktası olup mikrobiyolojik tanıya yönelik süreçlerin standardizasyonu, hastalık kontrol programına doğru/güvenilir veri sunulması sayesinde etkin kontrol önlemlerinin geliştirilmesi ve kurumlar/sektörler arası iletişim ve işbirliğini güçlendirilmesine yönelik etkinlikler gerçekleştirmektedir. Lejyoner hastalığının kontrolünde mikrobiyoloji laboratuvarlarının Legionella konusunda yeterli teknik kapasiteye ulaşması için eğitim programları düzenlemekte, dış kalite değerlendirme programları organize etmekte ve laboratuvar değerlendirme ziyaretlerinde bulunmaktadır. Bunların yanı sıra Legionella tanısı, tiplendirmesi ve kontrolüne yönelik yeni tekniklerin geliştirilmesi amacıyla araştırma geliştirme çalışmalarını yürütmekte, bilimsel ve ulusal/uluslararası teknik mevzuat uyumu ile ilgili konularda danışmanlık yapmaktadır.