İhmal edilen tropikal hastalıklar Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından önceliklendirilen, 149 ülkede endemik ve 1,4 milyardan fazla insanı etkileyen bir hastalık grubudur. Ülkemizde, başta sıtma, leishmaniasis (Şark çıbanı ve Kala-azar), Batı Nil virüsü Enfeksiyonu, Dengue virüs enfeksiyonu, Chikungunya ateşi, Zika virüs hastalığı gibi yeni ve yeniden önem kazanan hastalıkların etkenlerini taşıyan sivrisinek ve kum sineğinin bulunması, iklim değişikliği ve çevresel faktörler, büyük nüfus hareketleri, düzensiz göçmenler, bu hastalıkların endemik olduğu ülkelere seyahat edenlerin sayısının ve bu ülkelerle olan ticaret ilişkilerimizin artması ve ülkemizin hastalıkların kolayca yayılabileceği subtropikal bölgede yer alması gibi nedenlerle vektörle bulaşan hastalıkların önemi giderek artmaktadır.
“Kum Sineği ve Sivrisinek ile Bulaşan Enfeksiyonlar Başta Olmak Üzere İhmal Edilen Tropikal Hastalıkların Kontrolünde Tek Sağlık Yaklaşımı” (One Health Approach to Control of Neglected Tropical Diseases with Special Attention on Sandfly and Mosquito Borne Infections- SATREPS)” adlı projenin Ocak 2024 tarihi itibari ile faaliyetlere başlanmış ve proje süresi 5 yıl olarak planlanmıştır.
Proje; Japonya’nın Japan International Cooperation Agency (JICA) ve Japan Agency for Medical Research and Development (AMED) kurumları tarafından desteklenmektedir. Bu şekilde desteklenen hibe projelerine ‘‘Science and Technology Research Partnership for Sustainable Development (SATREPS)’’ adı verilmektedir. Projede, Japonya tarafındaki bilimsel destek Tokyo Üniversitesi tarafından, Türkiye tarafındaki bilimsel desteğin ise Ege Üniversitesi tarafından verilmesi öngörülmüştür. Proje faaliyetleri kapsamında belirlenen yerleşim yerlerinde vektör saha araştırmaları yürütülmesi ve laboratuvar tanı kapasitelerinin güçlendirilmesi için araştırmacıların eğitim amacı ile Japonya ve Türkiye’de eğitim görmeleri planlanmaktadır.
Proje kapsamında;
- Kutanöz/Visseral leishmaniasis ve diğer vektör kaynaklı hastalıkların bulaşım döngülerinin açıklanması,
- Ülke genelinde vektörlerin mekansal endemik dağılımının belirlenmesi ve risk haritasının oluşturulması,
- Laboratuvarlarımızda mevcut ve yeni tanı yöntemlerinin geliştirilmesi ve kurulması,
- Yeni vektör ve rezervuar kontrol yöntemlerinin belirlenmesi için saha çalışmaları yapılması,
- Elde edilen bilimsel veriler ile mevcut ulusal rehberlerin revize edilmesi veya yeni hazırlanacak olan ulusal rehberlere katkı sağlanması amaçlanmaktadır.
Proje, Türkiye’de vektör kaynaklı hastalıkların kontrolüne yönelik mevcut ve yeni tanı yöntemlerinin geliştirilmesi ve kurulması amacıyla Ankara (Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü) ve İzmir (Ege Üniversitesi) merkezli iki kurumun iş birliği içerisinde sürdürülecektir. Genel Müdürlüğümüz Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarları ve Biyolojik Ürünler Dairesi Başkanlığı ve Ege Üniversitesi (Tıp Fakültesi Parazitoloji Bölümü), proje faaliyetlerini sürdürmek için mevcut laboratuvar olanaklarını sağlayacaktır. Ayrıca Bakanlığımız bünyesindeki 5 ilde (Şanlıurfa, Adana, Hatay, Sivas, Edirne) Halk Sağlığı Laboratuvarlarımızda ekipman açısından iyileştirme sağlanacak ve bu laboratuvarların vektör kaynaklı hastalıklar için tanı kapasitesi güçlendirilecektir. Özellikle kum sineği ve sivrisinek popülasyonun ve vaka yoğunluğunun daha çok olduğu Şanlıurfa, Hatay ve Adana illerinde ve Türkiye'nin Avrupa kısmında yer alan ve sivrisinek kaynaklı hastalıkların endemik olabileceği Edirne ilinde ve kene kaynaklı hastalıkların araştırılması için de Sivas ilinde teşhis laboratuvarı, entomoloji ve araştırma laboratuvarı, biyosidal ürünler test laboratuvarı ve eğitim birimini içerecek şekilde Halk Sağlığı Laboratuvarları desteklenecektir.
Türkiye'de çeşitli artropod-kaynaklı bulaşıcı hastalıkların (ABDs) kontrolünün güçlendirilmesi ile sürveyans ağının geliştirilerek hızlı/kolay sürdürülebilir bir sistem amaçlanmaktadır. Bu sistem Tek Sağlık yaklaşımı ile vektörlerin ve bunlara bağlı hastalıkların merkezi ve yerel düzeyde izlenebilir ve müdahale edilebilir olması açısından önem arz etmektedir. Bu sayede projenin sonunda “Ulusal İhmal Edilen Tropikal Hastalıkların Kontrolü”ne yönelik bir kılavuz yayımlanması da hedeflenmektedir.
Projeyi destekleyen Japon kurumları:
- Japan International Cooperation Agency (JICA) (https://www.jica.go.jp/english/index.html)
- Japan Agency for Medical Research and Development (AMED) (https://www.amed.go.jp/en/)
- JICA Türkiye Ofisi
(https://www.jica.go.jp/turkey/turkish/office/index.html)
SATREPS ve proje faaliyetleri ile ilgili daha fazla bilgi için (For more information on SATREPS and the latest project developments, please visit): https://vector-borne-disease.org/tr/ adresini ziyaret edebilirsiniz.
