31 Mayıs Dünya Tütünsüz Günü

31 Mayıs tarihi, Dünya Sağlık Örgütü tarafından tütün ürünlerinin sağlık zararları başta olmak üzere tüm zararlarına dikkat çekmek, tütün ürünü kullananlara bırakmaları yönünde bilinç kazandırmak ve teşvik etmek, topluma tütün ürünü kullanmaktan kaçınma yönünde farkındalık oluşturmak amacıyla 1988 yılında “Dünya Tütünsüz Günü” olarak ilan edilmiş olup ülkemizde de amaca yönelik çeşitli etkinliklerle kutlanmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü, bu yıl 31 Mayıs Dünya Tütünsüz Günü temasını “Çocuk ve gençleri  tütün endüstrisinin müdahalesinden korumak” olarak belirlemiştir.  Bu yıl yapılacak etkinlikler ile temanın odak noktası olan gençlerin, tütün ürünlerinin zararlarından ve tütün endüstrisinin aldatıcı pazarlama taktiklerinden korunması amaçlanmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünyada 1,3 milyar kişi tütün ürünü kullanmaktadır. Tütün ürünü kullananların %80’i, genellikle yoğun tütün endüstrisi müdahalesi ve pazarlamasının hedefi olan düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşamaktadır. Bu ülkeler  aynı zamanda tütün ürünü kullanımına bağlı hastalık ve ölüm yükünün de en yüksek olduğu ülkelerdir.

Tütün ürünü kullananların yaklaşık yarısı, tütün kullanımı ile ilişkili hastalıklar sebebiyle beklenen yaşam süresinden daha erken dönemde yaşamını kaybetmektedir. Ayrıca tütün ürünü kullanımı, sağlığın, yaşam kalitesinin kaybına sebep olan hastalıkların ve yoksulluğun da başlıca sebepleri arasında yer almaktadır.

Dünyada her gün 22 bin kişi, bir yılda  8 milyondan fazla kişi  tütün ürünü kullanımına bağlı hastalıklar sebebiyle hayatını kaybetmektedir. Bu ölümlerin 7 milyondan fazlası doğrudan tütün kullanımının sonucu iken 1,2 milyondan fazla kişi de tütün ürünü kullandığı için değil, tütün ürünü dumanına maruz kaldığı için hayatını kaybetmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü’nün tahminlerine göre; dünyadaki çocukların yarısı tütün dumanıyla kirlenmiş havayı solumakta ve her yıl 65.000 çocuk pasif etkilenimin yol açtığı hastalıklar sebebiyle hayatını kaybetmektedir. Hamilelik döneminde tütün ürünü kullanmak, bebekler için ömür boyu sürecek çeşitli sağlık sorunlarına yol açmaktadır. Kısaca tütün ürünleri pasif etkilenim yoluyla,  kullanmayanlar için de ölümcül zararlar vermektedir. Tütün ürünlerinin her türlüsü zararlıdır ve tütün dumanına maruz kalmanın güvenli bir düzeyi yoktur.

Tütün endüstrisi, karlılığını sürdürmek, gelecekteki ekonomik kazancını güvence altına almak, amacıyla gençleri hedef almaktadır. Gençler, tütün endüstrisinin pazarlama taktiklerine ve tütün ürünlerinin zararlı etkilerine karşı yetişkinlerden daha savunmasızdır. Filmlerden, sosyal medyadan, fenomenlerden,  akranlarından  etkilenirler, tütün ürünü kullanımına bağlı gelecekte karşılaşacakları sağlık risklerini önemsemezler ve başkalarının yaşadığı sorunları, gelecekte kendilerinin de yaşayabileceği ihtimalini düşünmezler, bu durum  ergenliğin, gençliğin doğası gereği böyledir. Buna rağmen çocukların tütün ürünü kullanılmayan aile ortamında  büyümeleri, erken dönemde gerek ailede gerekse eğitim sistemi içinde bu ürünlerin zararlarına ilişkin bilgi sahibi olarak yetişmeleri bu ürünlerin kullanımından kaçınmak konusunda, koruyucu uygulamaların başında gelmektedir. Bilimsel veriler, anne babaların tütün ürünü kullanımının, çocuklarının gelecekte tütün bağımlısı olma riskini önemli ölçüde artırdığını göstermektedir.

Son 20 yılda küresel tütün kontrolü çabaları yoğunlaştıkça, tütün kullanımının zararlarına ilişkin farkındalık arttıkça tütün endüstrisinin karlılığını korumak, yeni müşteriler kazanmak yeni nesil kullanıcıları güvence altına almak için eski taktiklerini güncelledi. Geçmişte “light”, “slim”, “mentollü” vb. sigaraları piyasaya sürerek tütün kullanıcılarının risk ve zarar algılarını azaltmayı ve etkili tütün kontrol politikalarına zarar vermeye çalıştığı gibi bugün de elektronik sigara, ısıtılmış tütün ürünleri ile zarar azaltma aldatmacasını günümüzde de sürdürmeye devam etmektedir. Ancak kullanımı güvenli olmayan bu ürünler, çoğu kansere sebep olan toksik emisyonlar oluşturmakta tütün endüstrisine, tütün bağımlısı olan yeni müşteriler kazandırmaktadır.

Isıtılmış tütün ürünleri, elektronik sigaralar vb. yeni tütün ürünleri, tütün endüstrisinin tütün   bağımlılığını sürdürmek için özellikle genç nesilleri hedef alarak, planlanmış bir strateji ile  piyasaya sürdüğü ürünlerdir. Bununla birlikte tütün endüstrisi geleneksel medyaya yönelik reklam kısıtlamalarını aşmak için dijital platformları, sosyal medyayı, sosyal medya fenomenlerini, ünlüleri kullanarak açık ya da gizli reklamlar ile gençlere yönelik agresif politikalar yürütmekte ve yeni bir bağımlılık dalgası oluşturmaya çalışmaktadır. 

Endüstri tarafından yürütülen bu tanıtım stratejileri daha sağlıklı bir alternatif olma kisvesi altında sağlığa zararlı olan ve uzun süreli sağlık etkileri bilinmeyen bu ürünlerin kullanımını teşvik etmektedir. Ülkemizde elektronik sigara, bitkisel nargile ve tütün ürününü taklit eden tarzda kullanılan her türlü ürün 2013 yılında mevzuat kapsamına alınarak tütün ürünü olarak kabul edilmesi sağlandı. Ancak pek çok ülkede bu tür ürünlere yönelik yeni düzenleme yapılmakta ya da henüz herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Endüstri bundan yararlanarak, bu ürünlerin kanunla yasaklanmış alanlarda da kullanımını teşvik etmeye çalışmakta, açık ya da gizli reklam faaliyetleri ile tütün reklam yasaklarını aşma girişimlerinde bulunmakta kısacası tütünle mücadele mevzuatının uygulanmasını önlemeye yönelik girişimlerde bulunmaktadır.

Tütün ürünlerine maruz kalma, gelişmeye devam eden gencin beyninde zarar vermektedir. Ayrıca, tütün ürünü kullanımına başlama yaşı ne kadar küçük olursa, potansiyel tütün ürünü kullanma süresinin uzaması sebebiyle tütün ürünü kullanımının sebep olduğu kronik hastalıklara ilişkin riskler de o kadar büyümektedir. Tütün bağımlılığı gerek sebep olduğu sağlık zararları gerekse diğer bağımlılık yapıcı maddelere geçiş açısından da bir basamak olması sebebiyle hassasiyetle üzerinde durulan bir alandır. Gençlerin tütün ürünü kullanımına başlamasında ailenin ve sosyal çevrenin etkisi ile tütün ürünlerine ulaşılabilirliğin kolay olması önemli etkenlerdir.

Bu yıl yürütülecek 31 Mayıs Dünya Tütünsüz Günü etkinlikleri kapsamında; çocuk ve gençleri  tütün ürünlerinden ve tütün endüstrisinin müdahalesinden korumak amacıyla toplumun farkındalık düzeyini artırmaya yönelik faaliyetlerin ülke genelinde eş zamanlı olarak yürütülmektedir.

Bu çerçevede;  gençleri  tütün ürünlerinin sağlık, sosyal, ekonomik ve çevre zararlarından ve tütün endüstrisinin müdahalesinden korumak amacıyla tütünle mücadele çalışmalarımız kurumlar arası iş birliği ile  geliştirilerek sürdürülmektedir.